DJK – kort inleidend woord, bij weerlegging boek ds. J. de Kok over de brede en smalle weg

Er is wederom een dominee uit de gereformeerde gemeenten die zich bereid heeft verklaard om de kerkleer van de fameuze toonzetters uit zijn kerkverband aan de hand van een wereldberoemde tekening onvergetelijk te maken. Hij had het wellicht het liefst in steen laten graveren, maar dat werd hem wellicht iets te duur. Dit boek kwam in het begin van dit jaar uit en werd in de gereformeerde gezindte breed en wijds vriendelijk ontvangen, en wordt inmiddels middels de zevende druk uitgegeven. Dominee Verschuure uit Genemuiden heeft dit boek uitbundig toegejuicht en geprezen, en heeft tevens zijn kerkenraad aangeraden 2500 exemplaren te bestellen om uit te delen en hiermee zijn eigen gemeente te vergiftigen. De veelzeggende prachtige beelden in deze tekening worden misbruikt om de kerkleer van de gergem aan op te hangen, waarbij men de Waarheid verdraait zelfs tot hun eigen verderf, derhalve wordt met het toegangspoortje naar de smalle weg de wedergeboorte bedoeld. Om te begrijpen wat er met deze wedergeboorte wordt bedoeld, lezen we vanaf pagina 120 t/m 123 en komen we bij John terecht die van het levende water onder aan de voet van het kruis, vlak achter de smalle poort, heeft gedronken om zijn geestelijke dorst te lessen. John heeft de Heere Jezus in zijn hart maar weet dit niet, en kent Hem ook niet, en dit kan dominee J. de Kok immers best begrijpen. Het is ook inherent aan zijn kerkleer en prediking. 

Er worden ook ernstige vragen aan John gesteld: “Dag John, we willen u iets vragen. Wat kent u van Christus? Wat kent u van het kruis, en wat kent u van Christus’ kruisverdiensten voor u?” Maar John blijkt een misleide kerkganger die niet door de enge poort van het Goddelijke recht op de smalle weg is gekomen, maar wellicht met dominee J. de Kok over de muur is geklommen. Want, op al deze belangrijke vragen weet hij geen enkel zinnig antwoord. Waar de Heere Jezus in Joh.4:14 over het levende water des Geestes tot vernieuwing des levens het volgende opmerkt: Maar zo wie gedronken zal hebben van het water dat Ik hem geven zal, dien zal in eeuwigheid niet dorsten; maar het water dat Ik hem zal geven, zal in hem worden een fontein van water, springende tot in het eeuwige leven, …daar valt John stil en zwijgt deze arme bedrogen jongeman in alle talen. Hoe geheel anders was dit bij de verloste overspelige Samaritaanse vrouw die uiteindelijk haar kruikje liet staan en haar mond luidkeels opende en terstond een ieder die haar pad kruiste de Heere Jezus lovende begon aan te prijzen: Komt, ziet een Mens Die mij gezegd heeft alles wat ik gedaan heb; is Deze niet de Christus? Bij de inleiding van zijn boek geeft hij uitleg over de historische achtergrond van deze tekening. Dit deed hij aan de hand van onderstaande gegevens en deze website.

Dominee J. de Kok verkiest bij de inleiding van zijn boek het liefst de versie met het corpus van Christus Jezus aan het kruis en het verkerstende -doch occulte- symbool van het alziend oog van Horus, wat door de duistere vrijmetselarij en illuminatie, de occulte satanskerk en entertainmentindustrie, de goddeloze muziek- en filmwereld, in hun symboliek ook veel wordt gebruikt, hetgeen uiteindelijk zijn oorsprong heeft in de heidense Baäldienst. Als ik dit lees moet ik denken aan deze woorden uit 2Kor.6:14-17 wat samenstemming heeft Christus met Belial, en wat samenvoeging heeft de tempel Gods met de afgoden? Google even: ‘one eye occult’  of  ’the eye of providence‘  en klik dan op afbeeldingen en zie eens wat er tevoorschijn komt, en concludeer dat je dit symbool niet tweeërlei kan gebruiken en uitleggen.

Ik heb slechts enkele dingen uit dit boek aangestipt, de vermaningen over de mensen die de brede weg bewandelen zijn op zich best mooi hoor, maar wanneer hij op pagina 21 schrijft dat er binnen het kader van de brede en smalle weg een keuze gemaakt dient te worden, anderen maken hiervan dat we onze verantwoordelijkheid moeten nemen, vind ik het zo remonstrants klinken wanneer er bij deze vermanende oproep verder niks bij wordt gezegd. Is het dan niet waar wat er staat geschreven: Kies dan heden wie gij dienen zult!? Jazeker wel, maar dominee de Kok schrijft er niet bij dat de gevallen mens in Adam van nature op de brede weg is geboren en getogen, en als God er niet aan te pas komt en ingrijpt wandelen wij allen met een gerust hart naar de eeuwige rampzaligheid. Wij kunnen geen keuze meer maken omdat wij al gekozen hebben. Dit blijkt namelijk uit onze verdorven boze werken waar vanuit we bewijzen dat we dienaren van de duivel zijn. Wanneer God dan onze hemelhoge schuld in ons hart bekend maakt en met kracht tot ons geweten komt te spreken: KIES DAN HEDEN WIE GIJ DIENEN ZULT, dan valt een zondaar op zijn knieën voor God om zijn gemaakte keuze voor Hem te bewenen en te belijden, en begint hij vanuit een verbroken werkverbond zijn leven te beteren en God te zoeken en proberen aan zijn kant te brengen. Hij zoekt geschikt te worden voor Gods genade, totdat het moment komt dat God een volkomen betaling in zijn verloren ziel gaat opeisen en daarmee zijn wetsbenen gaat breken, en hem gaat afsnijden en inlijven dwars door een weg van kruisdood en opstanding. Dan kan die zondaar zijn schulden niet meer betalen en moet hij zijn diensthuis van zonden verlaten om in het huis van genade te gaan wonen op kosten van een Ander. Op pagina 115 wordt nog gesproken en de vraag gesteld wie de antichrist mag zijn, lees en luister daarover hier meer. Maar het venijn van dit boek zit met name in deel 4, en dan wel over het begin van de smalle weg waar vanuit een onbijbelse valse vloekleer een bedrieglijk fundament wordt gelegd, en is derhalve ronduit zielsmisleidend. Een ingeplant geloof zonder Christuskennis waarin de geestelijke kruisdood met Christus wordt geloochend en verzwegen is een duivelse uitvinding en komt regelrecht uit de hel. Dit kan en bestaat niet hoor!! U moest eens weten hoevelen met zulk een ingebeelde hemel voor eeuwig naar de hel zijn gewandeld. Laat u toch geen knollen voor citroenen verkopen. Hierom raad ik u aan dit boek niet te kopen, geef dit aub ook door aan anderen die het overwegen aan te schaffen of iemand cadeau willen doen. Alleen het feit dat er na de uitgifte van dit boek binnen enkele maanden ruim 15.000 exemplaren zijn verkocht is op zich al vreselijk genoeg. Verwerp deze dingen en doe deze verderfelijke leugenleringen verre van u, geloof ze niet en doe hier niet aan mee. Koop dan liever de boeken van dominee Kort over de ware en valse wedergeboorte, en over het rechtvaardigend geloof. Daarmee zult u geenszins bedrogen mee uitkomen. Eenmaal zal dominee J. de Kok over al dit duivelse bedrog rekenschap en verantwoording aan God moeten afleggen waarbij God het bloed van zijn kerkvolk zal opeisen en hij op duizend vragen geen antwoord zal hebben, en ook dan zal stil vallen en verstommen. Het ware te wensen dat hij hierover nog eens in berouw kwam en schuldenaar werd voor God, en deze dingen op grond van Gods Woord publiek luidkeels zou herroepen, aleer het voor eeuwig te laat zal zijn. Als u hier meer over wilt lezen, lees dan hier verder.    

====================================================

Historische achtergrond en betekenis over de brede en smalle weg naar de eeuwigheid 

Hierboven een van de eerste Engelse versies (ca. 1885). 24 x 19cm.
klik op de prent voor een hoge-resolutie. Iets verderop de originele prent

Op deze pagina kunt u lezen over de verschillende ontwerpen van de prent, hoe ze vanuit Duitsland in Nederland en Engeland (Open Air Mission) terecht kwam, en hoe je ‘m wel en niet moet lezen (interpreteren). Onderwijl worden allerlei curieuze elementen, zoals de zondagstrein en de slavendrijver, toegelicht.

De prent is ontworpen door een graveur uit Stuttgart, Conrad Schacher, op aanwijzing van mw. Charlotte Reihlen (1805-1868). Als jaar voor de eerste druk (lithografie) wordt 1866 gegeven. Veel info over het ontstaan is afkomstig van Gawin Kirkham (z.o.) die de prent in Engeland populariseerde vanaf 1868 en in 1886 zijn herinneringen heeft opgeschreven. Mw. Reihlen hoorde bij wat men het Duitse piëtisme noemt, een beweging in de Evangelische Kerk van Duitsland (= Luthers), die zich niet zozeer met de leer, maar met het leven bezig hield, en met Innere Mission (inwendige zending: evangelisatie, redding van zielen, maar ook strijd tegen alcoholisme, uitsluiting en armoe). Zij was bezieler van menig charitatief werk: weeshuizen, zondagscholen, middelbare scholen voor meisjes, boekerijen voor armen, een diaconessenhuis etc.. Deze prent past helemaal in die opzet en weerspiegelt die ook: De Lutherse stadskerk staat prominent vooraan, de communie wordt uitgereikt. Er is een zondagschool, een diaconessenhuis: Het staat er allemaal op. De prent was uitnodigend-waarschuwend-educatief (’tot heil des volks’) bedoeld en hing in de eeuw die volgde in menige huiskamer, school en catecheselokaal. Ze dient om mensen aan het denken te zetten over de prioriteiten in hun leven in het licht van de eeuwigheid (hemel of hel). Mevrouw Reihlen liet hem drukken om gratis verspreid te worden. Samen met haar zoon Theodor had ze er een toelichting bij geschreven. Over mevrouw Reihlen, lees https://de.wikipedia.org/wiki/Charlotte Reihlen

De graveur van dienst was de lithograaf, Veduta-schilder (gedetailleerde landschappen, stadsgezichten) Conrad Schacher (1831–1870). Mw. Reihlen instrueerde hem tot in het détail, geassisteerd door haar zoon Theodor. Schacher maakte diverse ontwerpen, en corrigeerde die tot mw. Reihlen tevreden was. Hij is dus volledig ‘instrumenteel’. De gravure was ca. 1865 klaar en kon via diverse drukgangen worden ingekleurd (chromo-lithografie). De inspiratie – zo vertelt mr. Kirkham – had mw. Reihlen gehaald uit vergelijkbare prenten die echter niet aan haar hoge standaard (inhoudelijk en grafisch) voldeden (Op deze pagina heb ik  enkele kandidaten verzameld die ze gekend zou kunnen hebben). In 1890- dus lang na mw. Reihlen’s dood – verscheen een iets aangepaste versie (graveur: Paul Beckman). In 1921 brengt Carl Schweickhardt (1858–1925), oprichter van de St.-Johannis-Druckerei in Lahr, een nieuwe Duitse versie op de markt. De prent wordt aangepast aan de Engelse – zie onder voor de reden waarom – maar behoudt nog enige bijzonderheden. Ze wordt opnieuw zeer zorgvuldig gegraveerd en in 9 kleuren gedrukt (nu is het dus een echte kleurenprent). Ze is verkrijgbaar in het Duits, Engels, Nederlands, Spaans, Armeens en Hongaars. Sinds 1960 is de plaat wereldwijd geüniformiseerd (d.w.z. ook Duitsland past zich nu helemaal aan aan de Engelse versie). Grafisch en esthetisch is ze er echter niet op vooruitgegaan.

bron: https://wkgo.de/themen/zwei-wege-bild

Het exemplaar dat het dichtst bij het origineel komt en waarvan ik een afbeelding heb kunnen vinden, is deze prent uit 1873: Der breite und der schmale Weg (Landeskirchliches Archiv Stuttgart, Museale Sammlung, Inv. Nr. 03.006 – foto afkomstig van bovengenoemde website). Afmetingen: 474 x 382 mm 

Vanuit Duitsland kwam deze prent bijna meteen in Nederland terecht. Ze werd – zo lees ik in het verslag van G. Kirkham – door een zekere ‘Pastor Israël’ aan jonkheer A. M. C. van Asch van Wijck (Utrecht) bezorgd. Reeds in 1867 laat H. de Hoogh in Amsterdam de prent in het Nederlands vertalen en drukken (graveur: Tresling & co). De verkoop is een groot succes, 10.000 ex., zegt de uitgever. De Nederlandse gravure voegt grafisch ook enkele elementen toe:

1. De groep mensen die luistert naar een evangelist aan de goede zijde van het hek  (= open-air campaign)
   
2. De verloren zoon die terugkeert naar de Vader over de kloof. Het origineel had enkel de twee bruggetjes over de afgrond en de verloren zoon als varkenshoeder. Interessant détail: In de herziene Duitse editie van 1890 (Beckman) is op diezelfde brug iemand te zien die de smalle weg verlaat ! Zie hier.
3. Het woord ‘zondag-trein’ in de rook van de stoomtrein (vlak voor het Babylon dat in vlammen opgaat). Zie hier.

In 1868 komt de ‘openlucht-evangelist’ Gawin Kirkham uit London in Amsterdam spreken. Hij ontdekt de prent, neemt die mee naar Engeland en laat er een kleurrijke versie van schilderen op groot formaat (2,7m x 3,6m), die hij bij zijn preken ingenieus laat belichten. Het is een groot succes. Of zoals hij het zelf beschrijft 20 jaar later:

It was soon evident that there was a living power in the Picture; and I conceived the idea of expounding it in public. For this purpose I had an enlarged copy painted, succeeded by three others, each larger than its predecessor. The last—the one I now use—was painted by Henry Bevis, scene painter, 140, Pentonville Hill, London, and is nine feet wide and twelve feet long. It is painted in dulled oils, suspended on an ingenious frame, and lighted by a “new quintuple dual illuminator “—five duplex lamps in one – (both invented by Mr. Leonard Todd) placed at its foot. From these copies I have lectured in public 909 times in eighteen years to tens of thousands of people.

Mensen wilden de plaat natuurlijk ook hebben. Eerst importeert hij gewoon de Nederlandse versie. Maar wegens het grote succes laat hij  in 1883een Engelse versie ontwerpen (ingekleurde litho) en biedt die samen met het boekje waarin de prent verklaard wordt te koop aan. ‘Preken rond deze poster’ wordt één van zijn meest succesvolle evangelisatiecampagnes. Het is echter pas de full colour editie die hij nog iets later op de markt brengt, die de verkoopcijfers van de prent echt de hoogte in stuwen. Of in mr. Kirkham’s eigen woorden

After my lectures people naturally wanted the Picture. So when 4.000 Dutch copies had been imported and sold, Messrs. MORGAN AND SCOTT issued an English Shilling Edition, in October, 1883. The size was the same as that of the German and Dutch, viz, nineteen inches by twenty-four, and, like them, it was tinted only. But when a pretty edition in six colours was produced, it became first favourite with the public, and is now the only one printed. So great has been the demand that 50.000 copies have been sold in five years; and it has been carried to the ends of the earth. At the same time (October, 1883) a miniature copy of the Picture was engraved and printed on the title page of the Explanation. The present issue brings the total of this explanation in English to 100.000.

De zwart-wit prent onderaan deze pagina komt uit het genoemde toelichtende boekje dat Kirkham bij de prent publiceerde (= vertaling van de Duitse toelichting). De prent die aan het begin van dit artikel is afgebeeld is de prent die hij Kirkham in 1883 liet ontwerpen. De tekst onderop de poster vertelt kort het verhaal: The picture accompanying mr. G. Kirkham’s lecture. Hierop wordt abusievelijk als originele graveur a gentleman named Walker opgevoerd, terwijl het natuurlijk Schacher moet zijn (afb. zie boven). Nog vermeldenswaard: in 1890 bezoekt Mr. Kirkham dan eindelijk Stuttgart en wordt onthaald door de zoon van Charlotte, Adolf Reihlen in het diaconessenhuis. Twee achtereenvolgende avonden geeft hij voor 1.000 man in het Stuttgartse Concertgebouw zijn fameuze lezing (ook ongeveer voor de 1000ste keer) met de grote afbeelding erbij.

BRONNEN
– Engelse citaten: Gawin Kirkham, The Broad and Narrow Road Explained [= de tekst van een brochure uit 1886 (?) – van de webpagina van Peter Millward]
– Wetenschappelijk artikel:  J. M. Massing, ‘The Broad and Narrow Way: from German Pietists to English open-air preachers’, in  Print Quarterly, V, 1988, pp. 258-67.

Engelse kleurendruk (datum onbekend – het diaconessenhuis c.s. is getekend zoals ook op de Nederlandse prent van De Hoogh. Ook de trein is opnieuw getekend. In de tekst onder de prent is de naam van ‘Walker’ gecorrigeerd naar ‘Schacher’) 

CURIOSA: De zondagstrein en de slavendrijver
Zoals gezegd: de tekst in de rook van de trein is reeds op de Nederlandse versie te zien: ‘de zondagstrein’. Het hele complex (oorlog, ondergang) heeft op de originele editie als tekst Ezechiël 20:12-13 waar het gaat over God die zijn volk straft omdat zij onrecht plegen, zijn geboden overtreden en zijn sabbatten ontheiligen. De explicitering van de ‘zondag-trein’ kadert in elk geval in de strijd voor de zondagsrust die toen m.n. in Nederland en Engeland hoog in het vaandel stond van diverse protestants-christelijke groeperingen. Het woord ‘Sontagsentheiligung’ komt overigens nadrukkelijk voor op de herberg ‘Zum Weltsinn’, vooraan op de plaat. De suggestie die uitgaat van de trein op het origineel is veeleer te kaderen binnen de oorlog. De stoomtrein was toen nog een relatief nieuw transportmiddel, dat ook door het leger logistiek werd ingezet.

Originele Duitse editie

Latere editie (weer een andere trein)

De slavendrijver die vlak voor de spoorbrug bezig is drie slaven (duidelijk zwarte slaven op het origineel, ook op de Engelse. Later niet meer. Interessant detail.) op te drijven verwijst volgens de tekst (Jeremia 15:14) naar de straf van God voor zijn volk. Ze zullen in ballingschap als slaven moeten leven. Recente Nederlandse herdrukken komen uit evangelical of conservatief gereformeerde hoek (De Groot – Goudriaan, boekhandel Den Hertog). In de laatste edities is duidelijk calvinistische censuur toegepast op de prent. Jezus is van het kruis gehaald (dit was reeds een oude kritiek. Bij een grote commerciële herdruk in 1974 gericht op de internationale markt, is het kruis leeg). Ook het Alziend oog van God (driehoek) bovenaan is gewist, de tekst is blijven staan (dit sinds 1989), wegens mogelijke associatie met de vrijmetselaars?). Op de allerlaatste editie (hieronder) zag ik dat ook de term ‘zondagstrein’ is gewist. De bijbelteksten zijn de leessleutel. Elke scène wordt begrijpelijk als je die tekst opzoekt.

Hoe moet je de prent lezen? Kern is natuurlijk de tekst uit de Bergrede: Mattheüs 7:13-14 “Gaat in door de enge poort, want wijd is de poort en breed de weg,  die tot verderf leidt; velen zijn er die daardoor ingaan; want eng is de poort, en smal de weg, die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die hem vinden.” Een tekst die op de volgelingen van Jezus erop wijst dat ze niet moeten denken dat het gemakkelijk zal zijn om ‘het goede spoor’ te houden in het leven. Dit wordt op de prent aanschouwelijk gemaakt. Met behulp van een wel iets te gemakkelijk ‘zwart-wit’ schema, maar mw. Reihlen bedoelde het goed en ze is echt geen simpele ziel, zoals we boven hebben gezien. Er zit een sterke sociale ondertoon in haar appèl. Ze vraagt aandacht voor de zwakken, echt engagement. 

Zelfs de dierenrechten komen aan bod (Vooraan op de brede weg mishandelt een man z’n pakezel…. Ook dat is een zonde! Spr.12:10). En zij heeft het zelf voorgeleefd. Dus laten we haar eerst eens wat krediet geven. De afbeelding begint helemaal vooraan/onderaan met het uitbeelden van de ‘menselijke conditie’: Als Adamskinderen zullen allen sterven, maar als Christuskinderen zullen allen herleven (1Kor.15:22). Links van de ’twee stenen tafelen’ van de wet (het verbond en het gebod) kronkelt de slang, rechts wordt de verzoening verkondigd. En dan gaan we op weg… Net als Herkules am Scheidewege de keuze kreeg tussen ‘een gemakkelijk leventje en een leven vol uitdagingen’, zo ook ieder christenmens.

De scheiding is niet absoluut. Ik wees er al op. Het hek is kapot, er zijn bruggetjes over de afgrond. Je ziet de verloren zoon (die vlakbij het hek de zwijnen hoedt) opstaan en terugkeren naar de Vader (= Nederlandse toevoeging uit 1867). En natuurlijk: Er is bovenal, boven alles, Gods alziend oog: niet bedreigend bedoeld (enkel voor wie een slecht geweten heeft), maar bemoedigend: God verliest de zijnen niet uit het oog… (1Petr.3:12)

De prent is gedateerd. Zeker, niet alleen qua kleding en voorstelling, maar ook qua theologie. Anderzijds kan alles nog veel ongenuanceerder dan hier gebeurt.  De sociale strijd tegen de ellende in het geïndustrialiseerde Europa wordt hier ook gevoerd. Er zit ook een protest tegen het brutale kapitalisme in. Het beeld kan gebruikt worden om een bepaalde levensstijl pauschal te veroordelen, maar dit is mijns inziens niet de bedoeling van mevrouw Reihlen geweest. Het is stof tot zelfonderzoek. Voor ieder mens geldt het appèl: zit ik eigenlijk wel op de ‘goede weg’? Die zelfkritische vraag moet evenzeer in de kerk als op café gesteld worden. De context van Mt. 7 legt de vraag trouwens nadrukkelijk neer bij diegenen die van zichzelf menen dat ze op de goede weg zijn. Kortom: het zijn de zelfgenoegzame gelovigen die de wind van voren: Vele eersten zullen de laatsten zijn, en vice versa. Aan de vruchten kent men de boom. Zie hiervoor mijn preek over Matth.7. Ook belangrijk: Jezus heeft het over dit leven, ook als hij spreekt over ‘de weg die naar het verderf leidt’. Dat heeft mw. Reihlen ook goed begrepen. En zijn boodschap is en blijft een reminder: het komt er wèl degelijk op aan wat je met je leven doet en hoe je je prioriteiten stelt. Dat had mevrouw Reihlen goed gezien. Het is gewoon waar dat ‘makkelijk’ niet altijd ‘goed’ is, en dat de keuzes die je maakt (of nalaat) bepalend zijn voor het verdere verloop van je leven, ook los van een laatste oordeel. Wel is het natuurlijk opvallend hoe bijna onbewust de stad (en dus het gezellige stadsleven) met de plek van de zonde samenvalt, terwijl de natuur (het wordt steeds eenzamer daar, hoe verder de reis vordert) het goede leven verbeeldt. Ook een punt om eens over na te denken of dat wel klopt.

Op de eerste prent was de kleding beduidend ouderwetser. De man in het midden draagt bijv. nog een driekantige steek. Beckman heeft op zijn versie de Nederlands-Engelse update ook in Duitsland doorgevoerd. Op de originele prent van Schacher – zo vertelt Kirkham op gezag van de zoon van mevrouw Reihlen – is de predikant overigens geïnspireerd op de zeer populaire, maar niet onomstreden, missionaris-evangelist, Samuel Hebich, die in India actief was geweest en zich begin jaren 1860 in Stuttgart had gevestigd. Kijk en vergelijk.

Schacher – origineel

Nederlandse prent van later datum

Hieronder de tweede Duitse versie (1890/1 –  Schacher > Beckman. De kleding is aangepast aan de Engels-Nederlandse versie.  

Deze prent staat voorin het boekje dat open-air campaigner Gawin Kirkham later uitgaf. Hij heeft er – naar eigen zeggen – bijna 1000 keer over gepreekt, met goed gevolg, dat spreekt vanzelf. (Quote: from these copies I have lectured in public 909 times in eighteen years to tens of thousands of people.). Uitgave ca. 1885. De kleurenposter die hij apart liet drukken: The picture accompanying mister G. Kirkham’s lecture… vindt u bovenaan deze pagina

Bronvermelding:  https://dick.wursten.be/bredeensmalleweg.htm